Ella Vogelaar, de nieuwe Ien Dales

Haar tegenstanders hebben haar uitgelachen en afgeschreven. Ella Vogelaar is niet van plan om het bijltje erbij neer te gooien. Heeft de omstreden PvdA-minister van Wonen, Wijken en Integratie een plank voor haar hoofd, of juist een helder doel voor ogen? ,,Ik doe mijn eigen ding."

Zomaar drie incidenten uit de moderne multiculturele maatschappij: EÚn: de gemeente Huizen haalt een schilderij weg waarop blote vrouwen staan afgebeeld na klachten van moslims. Twee: bouwvakkers in Almere krijgen te horen dat zij geen korte broek mogen dragen omdat dat aanstootgevend zou zijn. Drie: de KLM biedt een mannelijke passagier een andere stoel aan, omdat een moslima niet naast hem wil zitten.

- Zegt u het maar, mevrouw Vogelaar.
,,Ik verbaas mij ook over deze reacties. Een klacht mag niet betekenen dat zo'n schilderij weggehaald wordt, of een korte broek niet kan. Laten we teruggaan naar het begin. Waarschijnlijk zijn er ergens moslims geweest die zich geÙrgerd hebben aan de kleding van bouwvakkers, of aan naakte vrouwen aan de muur.''
,,Dan denk ik: dat moeten bouwvakkers zelf weten. Wat die moslims betreft, het hoort ¾¾k bij de vrijheid van meningsuiting dat ze zeggen dat zij zich ergeren. So what. Dat moet er niet meteen toe leiden dat er nu een of ander verbod komt.''

- Veel mensen maken zich zorgen dat hun verworvenheden worden afgepakt, onder druk van de islam. Vervolgens wijzen ze naar u, omdat u daar niet hard genoeg tegenin zou gaan.
,,Doe vooral niet te schrikkerig, zou ik tegen de gemeente of de KLM willen zeggen. HÚb het er gewoon over met elkaar! WÝj vinden dit normaal in Nederland, en doen we dat dus ook. Dat is wat mij betreft niet te veranderen en ter discussie te stellen.''
,,Dat is het gesprek dat we met moslims aan moeten gaan. Niet denken: we moeten dit maar loslaten omdat het bepaalde groeperingen onwelgevallig is. Daar moeten we helder en standvastig in zijn.''

Ella Vogelaar, PvdA-minister van wonen, wijken en integratie, slaat demonstratief de armen over elkaar. Kom bij haar niet aan met praatjes dat zij, anders dan haar voorgangster, de 'robuuste' Rita Verdonk, de Nederlandse cultuur te grabbel gooit. Dat Marokkaanse rotjochies bij haar hun gang kunnen gaan. Alleen: wat Vogelaar betreft zitten er twee kanten aan de zaak, en dat maakt de boodschap een stuk moeilijker te verkopen.
,,Je zult van mij niet horen dat het integratievraagstuk in oneliners op te lossen is. Kijk, er zijn twee werkelijkheden. Enerzijds zijn er problemen die een relatie hebben met integratie. Genoeg problemen zelfs. Daar treed je hard tegenop.''
,,Aan de andere kant kun je ook laten zien dat de multiculturele samenleving niet alleen maar ellende is. Dat er ook perspectief is. Dat de tweede en derde generatie sprongen vooruitgaat bij het inhalen van onderwijsachterstanden, bijvoorbeeld. Ik pas ervoor om mensen alleen maar voortdurend neer te zetten als: het kan met jullie nooit iets worden.''

GEENSTIJL
Vogelaar heeft het zwaar. Het afgelopen jaar kwam de voormalige vakbondsvrouw zowel in het parlement als ver daarbuiten stevig onder vuur te liggen. Ongelukkige optredens in de media, met als dieptepunt een gÛnante vertoning op GeenStijl.
Getamboereer van rechts: Trots op Nederland, de Partij voor de Vrijheid en de VVD hekelden haar 'cultuurrelativerende' houding, een motie van wantrouwen van Geert Wilders na haar opmerking in dagblad Trouw dat Nederland over een paar eeuwen een land zou kunnen zijn met een 'joods-christelijk-islamitische traditie', kritiek op de 'kaftan' die ze droeg tijdens Prinsjesdag. Het houdt maar niet op.
De veelvuldige politieke beschietingen zijn de bewindsvrouw niet aan te zien. In haar werkkamer op het ministerie van VROM maakt ze een montere indruk. Stug vooruitkijken, is het devies. Er is nog een hoop te doen.

- U bent sinds uw entree in de politiek hard aangepakt. Heeft dat u verbaasd?
Ze denkt na. Dan, voorzichtig: ,,Vooral de hyperigheid heeft me verrast. Het heel snel van incident naar incident gaan. Op zich is dat een bekend gegeven, maar als je er zelf onderdeel van bent, realiseer je je ten volle hoe dat werkt. Hoe dat is.''

- In uw vorige functies, bij de vakbond en in het bedrijfsleven, gaan mensen over het algemeen anders met elkaar om. In Den Haag wordt erg op de man of vrouw gespeeld.
,,Neuh, dat heb ik niet zo ervaren, dat weet je wel, dat dat in de politiek kan gebeuren. Daar heb ik me niet door overvallen gevoeld of heel erg over verbaasd. Je moet tegen een stootje kunnen.''
Ze zwijgt en kijkt met een blik alsof ze tegen een stootje kan.

- Hoe kijkt u terug op de afgelopen anderhalf jaar?
,,Als je kijkt naar mijn twee hoofdonderwerpen, inburgering en de aanpak van achterstandswijken, vind ik dat ik niet ontevreden mag zijn. Er is bij de krachtwijken ontzettend veel gehannes geweest over de financiering. Ik ben wel de eerste minister geweest die tot stand heeft gebracht wat iedereen vond dat er moest gebeuren. Namelijk dat de woningcorporaties extra moeten investeren om oude wijken er boven op te krijgen.''
,,Bij de taalcursussen voor allochtonen ben ik met invoeringsproblemen geconfronteerd, en ik doe alles wat er in mijn vermogen ligt om die te tackelen. De wet is aangepast en ik ben bezig de mensen te motiveren om de lessen ook te gaan volgen. Ik vind dat ik zeer voortvarend aan de slag ben gegaan.''

- In de politiek is niet alleen het daadwerkelijke beleid belangrijk, maar vooral ook de beeldvorming. Bent u niet bang dat u vooral op het laatste afgerekend wordt?
,,Dat zal moeten blijken, maar beoordeel mij op mijn daden. Als je tegenslagen of lastige dilemma's tegenkomt, moet je die oplossen, dßßr moet je me op beoordelen. De burgers in die wijken en de mensen die moeten inburgeren zien dat wat ik doe effect heeft. Dat gaat zich echt uitbetalen, daarvan ben ik overtuigd.''

POLARISATIE
Niet alleen rechtse partijen schoten de afgelopen maanden met scherp op Vogelaar, ook binnen haar eigen PvdA klonk veel gemor, vooral ßchter de schermen. Vogelaar zou de partij stemmen kosten. Filmmaker en PvdA-lid Eddy Terstall beklaagde zich wel hardop over 'de zielige moslim-reflex' waar zijn partij zich schuldig aan zou maken.
Onlangs vatte Wouter Bos de koe bij de hoorns. Op een partijcongres riep hij het thema integratie uit tot 'dÚ nieuwe sociale kwestie van de komende decennia'. Een 'scherp, polariserend' debat wil de partijleider. Er moeten dingen gezegd worden die niet mogen, riep hij. En: ,,Mensen zullen ons misschien verlaten. Dat moet dan maar.''

- Dat klinkt een stuk agressiever dan we van u gewend zijn.
Vogelaar trekt een wenkbrauw op. ,,Dat ervaar ik zelf helemaal niet zo. Kijk naar mijn integratienota, daar kies ik ook heel duidelijk voor die benadering. We gaan uit van hetzelfde standpunt, namelijk dat we in de tachtiger, negentiger jaren onderschat hebben wat de instroom van een grote groep immigranten voor effect zou hebben.''
,,We dachten toen: ze zijn hier tijdelijk, dit komt wel goed. We hebben te laat onderkend dat dit een groot probleem zou worden. Bos zegt ook dat we een diverse samenleving zijn, wat betekent dat we moeten accepteren dat er moskeeÙn gebouwd worden in dit land, dat er moslims wonen in dit land.''
,,Erkennen dat het nu eenmaal zo is, dat vind ik ontzettend belangrijk. We moeten niet meegaan in de stroom alsof er nog een Land van Ooit bestaat waarin de migratie van de afgelopen decennia nog terug te draaien is.''

- U heeft vaak gezegd tegen polarisatie te zijn, terwijl Bos nu zegt: 'Er zullen dingen gezegd worden die niet kunnen. Mensen zullen ervan schrikken'. Gaat u mensen aan het schrikken maken?
,,O nou, haha, als dat gebeurt dan zij dat zo, maar ik heb het niet ervaren alsof ik de opdracht heb gekregen om mensen aan het schrikken te maken. Het gaat erom welke woorden je gebruikt. Ik heb gezegd: ik vind het klimaat te veel polariseren ¾m het polariseren. Dat is iets anders dan een scherp debat met elkaar voeren.''
,,Alleen maar het benadrukken van verschillen, en die verschillen uitvergroten, vind ik niet productief. Het gaat erom problemen te benoemen en er iets aan te doen. Een balans te vinden.''

TROTS
- Die balans is zoek bij Verdonk en Wilders?
,,Ik zou die twee niet op ÚÚn lijn willen zetten. Verdonk kiest de invalshoek van trots op Nederland, van het behoud van onze waarden en cultuur. De opvattingen van de Partij voor de Vrijheid van Wilders zijn in feite beperkt tot ÚÚn issue, bestrijding van de islam. Als je het nu hebt over onnodig polariseren, dan is dit een goed voorbeeld.''

- Toch heeft Verdonk het aureool dat het onder haar leiding allemaal goed marcheerde met de inburgering, terwijl tegelijkertijd wordt gezegd: Ella Vogelaar zorgt voor brokken. De taalcursussen voor allochtonen zijn een chaos.
Droogjes: ,,Ik kan feitelijk constateren dat minister Verdonk vier jaar bezig is om die wet inburgering tot stand te brengen, die ze op de valreep van haar ministerschap door het parlement heeft geloodst. Ik moest die klus vervolgens uitvoeren. Ik vermoedde al dat het problematisch zou worden. De wet is namelijk zeer complex. Ik denk dat haar imago niet zo zeer specifiek is gekoppeld aan die wet, mensen vinden haar gewoon een daadkrachtige vrouw.''

- Is dat beeld terecht?
Korte pauze: ,,...Ik kan zo even niet iets bedenken, maar ze zal ongetwijfeld ook wel een aantal zaken goed opgepakt hebben. Ik heb niet zo'n behoefte om statements af te geven over mijn voorgangers.''
Ze kijkt met een vastberaden blik: ,,Ik geloof er niet in dat je stemmen moet willen winnen door mee te gaan in populisme. Ik doe mijn eigen ding.''