Vrouwen moeten werken en baren

Het rood-christelijke kabinet vraagt het onmogelijke van vrouwen. CarriÞre maken, liefst fulltime werken, meer kinderen baren en lang borstvoeding geven. De superdames die dat allemaal kunnen opbrengen, zijn dun gezaaid. ,,Het is Ún Ún Ún Ún, zonder dat de randvoorwaarden worden geschapen die dat allemaal mogelijk moeten maken.''

Anja Kooij is voor dit kabinet bÝjna de ideale vrouw. De 31-jarige aankomend officier van justitie uit Arnhem is wekelijks zo'n vijftig uur in touw, werkt geregeld 's avonds en in het weekeinde. Ook heeft ze een zoontje van anderhalf waar opa en oma ÚÚn dag in de week geheel gratis voor zorgen.
Krijgt ze er nog een stuk of twee kinderen bij, en geeft ze hen zes maanden lang borstvoeding _ waarvan drie maanden tussen haar drukke werkzaamheden bij het Openbaar Ministerie door _ dan komt ze aardig in de buurt van de moeder zoals het kabinet-Balkenende IV haar bij voorkeur ziet: voltijds werkend, kinderrijk, economische onafhankelijk en dat het liefst allemaal tegelijk.
Hoe realistisch is dat eigenlijk?
,,Zoals het nu is, gaat het goed'', zegt Anja Kooij. ,,Ik heb een fijne partner die makkelijk kan bijspringen dankzij zijn baan in het onderwijs. Een tweede kindje erbij zie ik niet zomaar gebeuren, laat staan een derde. Je wilt tenslotte ook nog tijd en energie voor jezelf overhouden.''
Bovendien, voor Kooij niet minder belangrijk, verlaagde datzelfde kabinet de vergoeding voor kinderopvang aanzienlijk. ,,Het klinkt misschien zakelijk, maar dat weegt behoorlijk zwaar mee in de overweging. Een kind erbij gaat een hoop extra kosten.''
Vrouwen, zo redeneert het kabinet, hebben de sleutel in handen om de aanstaande vergrijzing het hoofd te bieden en de sociale zekerheid betaalbaar te houden. Wat vice-premier AndrÚ Rouvoet (ChristenUnie) betreft, moet het aantal kinderen iets omhoog, van gemiddeld 1,7 per vrouw naar gemiddeld 2,1. Tegelijkertijd moeten vrouwen meer tijd in betaalde arbeid steken, vindt het kabinet. Gemiddeld werken vrouwen nu 25 uur per week, mannen 37.
En passant zadelden minister Ab Klink (Volksgezondheid) en Ronald Plasterk (Onderwijs) de vrouwelijke helft van de bevolking op met nog wat extra taken. Zo moeten ze baby's zes maanden borstvoeding geven, want dat is goed voor de gezondheid van het kind. Als ze daarmee klaar zijn, moeten ze doorstomen naar topfuncties, want daar zien we ze tot nog toe zelden.
Het kabinet vraagt het onmogelijke van vrouwen, zegt Joan Ferrier van E-Quality, het kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit. Globaal zijn er drie mogelijkheden, legt ze uit. Een overheid kan kiezen voor een hoog geboortecijfer en een lage arbeidsparticipatie van vrouwen, zoals in RoemeniÙ. Dat is goedkoop, want moeders blijven thuis en voeden hun kinderen zelf op. Of je hebt weinig geboorten en veel vrouwen aan het werk: zie Spanje.
De derde variant is een hoog geboortecijfer Ún een hoge arbeidsparticipatie, wat Nederland wil. ,,In dat geval moet je als overheid wel investeren in voorzieningen als goedkope kinderopvang, buitenschoolse opvang en een goede verdeling van de taken tussen ouders. Maar juist op die punten haakt dit kabinet af. Het is wel het ÚÚn en niet het ander. Dat gaat niet lukken.''
Vooral de recente beslissing om de eigen bijdrage voor kinderopvang te verhogen, werkt destructief, meent Ferrier. ,,Goede en betaalbare kinderopvang is de basis van een goed arbeids- en zorgbeleid. Misschien vallen de maatregelen in de praktijk mee, maar het leidt tot grote verwarring. Mensen hebben continu´teit nodig. Die denken: moet ik alweer meer betalen? Vaak zijn het juist de vrouwen die dan weer afhaken.''

* * *

Er wordt zoveel lukraak geroepen over dit thema, beaamt Annemie Schuitemaker van Career & Kids, een adviesbureau waar vrouwen terecht kunnen die 'met zo weinig mogelijk stress werk en gezin willen combineren'. De Leerdamse zelf voldoet aan het droombeeld van Balkenende IV, en zat daarom in diverse denktanks. Drie kinderen zette ze op de wereld, en in de tussentijd groeide haar bureau tot 55 medewerkers.
,,Al die ministers kletsen maar wat vanuit hun eigen zuil. Rouvoet heeft het over het gezin, Van der Hoeven kijkt naar de economie en Klink naar de gezondheid. Dat werkt niet.'' Vrouwen moeten gewoon hun eigen keuze maken, vindt zij.
,,Er valt niks te moeten. Dat hou ik mijn cliÙntes ook altijd voor. Ga goed na wat je zelf wilt. Minder werken? Of juist meer? Een kind erbij? Wat is financieel haalbaar? Maak goede afspraken met je partner en zoek vooral werk dat leuk is. Veel vrouwen hebben de neiging om 'dan maar' een simpel baantje te nemen, maar van werken onder je niveau word je vaak juist heel ongelukkig.''
Dat veel van moeders gevraagd wordt, staat voor Annemie Schuitemaker buiten kijf, en wordt ook ondersteund door onderzoek. Ook arbeidspsychologe Louise Boelens concludeert dat vooral hoogopgeleide vrouwen grote druk vanuit de maatschappij ervaren. Ze willen het allemaal goed doen, thuis en op het werk, en lijden daar onder. Mannen zien het meer als een spel.
,,Moeders denderen thuis maar door als ze het druk hebben op hun werk,'' zegt Boelens. ,,Vaders pakken gewoon de krant.'' Een waterdichte verklaring voor dat gedrag heeft ze niet, maar ze vermoedt dat het komt doordat de huidige generatie opgroeide met het idee dat moeders niet behoren te werken. ,,De huidige vrouw krijgt een dubbele boodschap: ze is geen goede moeder als ze werkt, maar ook geen goede werkkracht als ze in deeltijd werkt. Dat zorgt voor spanning.''
Terwijl werken juist goed is voor de mens, menen Boelens en Schuitemaker. Zowel mannen als vrouwen zijn gelukkiger als ze een baan hebben: gezonder, optimistischer, vrolijker. ,,Als we maar af zijn van dat eeuwige gestress en gevlieg'', zegt Schuitemaker.
In haar eigen bedrijf heeft ze de oplossing gevonden in flexibele arbeidstijden. Ze heeft 55 (deeltijd-)coaches in dienst, maar slechts ÚÚnmaal per maand komen die bij elkaar om te vergaderen. De rest van de tijd zijn de werknemers vrij om hun tijd in te delen zoals ze willen. Stellig: ,,Het is lariekoek te denken dat dat niet bij veel meer bedrijven zou kunnen. Ik hoor ze altijd zeggen: dat kan bij ons Úcht niet, maar het is gewoon onwil.''

KANSEN
Aan die onwil gaat Pia Dijkstra een einde maken, hoewel de presentatrice het zelf genuanceerder uitdrukt. Als voorzitter van de Taskforce DeeltijdPlus, in het leven geroepen door kabinet, vakbonden en werkgevers, zal zij 'aantonen dat de combinatie van arbeid en zorg kansen biedt'. Je zult haar overigens niet horen zeggen dat vrouwen meer m¾eten werken, bezweert ze. Het gaat om een vrijwillige keuze.
Want: ,,Ik ben het er helemaal mee eens dat er veel druk op vrouwen ligt. Als je nagaat waar we allemaal aan moeten voldoen _ dat begint al voordat je een kind ter wereld brengt met alle adviezen om gezond te leven. Lang borstvoeding geven, een goede moeder zijn, zorgen dat je kind niet aan de drugs raakt, en dan ook nog werken.''
Wel wil ze vrouwen bewuster maken van de gevolgen die een tijdelijk stapje terug heeft voor de carriÞre. Het moet vanzelfsprekender worden dat moeders meer willen werken als de kinderen groter zijn. ,,De belemmeringen moeten worden weggenomen'', zegt Dijkstra.
,,De omstandigheden waaronder het kan, zoals goede kinderopvang, moeten sowieso kloppen. Daarom ben ik ook niet erg gelukkig met de beslissing om opvang duurder te maken - en dan druk ik mij voorzichtig uit. Mocht blijken dat het negatief uitpakt, dan kaarten we dat zeker aan bij het kabinet.''
Daarnaast moeten schooluren beter aansluiten op werktijden. ,,Dat kan bijvoorbeeld met een brede school, waar kinderen ook na schooltijd terecht kunnen. Verder wordt nu gesproken over banen met schooltijdcontracten, die van 9 uur 's morgens tot 3 uur 's middags lopen. Daar kan ook veel mee gewonnen zijn.''
Veel vrouwen willen wel langer werken, maar dat gebeurt niet. Nog geen 10 procent van de moeders met een kind onder de vijftien werkt 35 uur of meer, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Komt er een baby bij, dan daalt dat percentage naar nog geen zeven. Bij het derde kind blijft slechts een marginaal aantal moeders voltijds werken.
Deels ligt dat aan de werkgevers, die niet de flexibiliteit kunnen geven die ouders vragen, maar ook aan de vrouwen. ,,Als ze er een tijd uit zijn geweest, laten ze het er vaak maar bij.''
Een kwestie van eerlijke verdeling thuis is het ook. ,,Je hoort vaak: het leven wordt ingewikkeld met kinderen erbij. Dat is een feit, maar het zou ook ingewikkelder moeten worden voor mannen. Die hebben er in de praktijk toch een stuk minder last van.''

* * *

ViviÙnne Westerhoud heeft het al aardig voor elkaar. Hard werken en kinderen opvoeden kßn best samengaan, is haar ervaring, maar je moet het wel goed organiseren. Zelf is de van oorsprong landbouwkundig ingenieur nu zo'n 40, 45 uur per week aan de slag, maar niet op de reguliere tijden. Na drie uur is het tijd voor haar dochters, nu zes en acht, om ze uit school te halen, thee te drinken, te spelen en samen te eten. Als ze in bed liggen, gaat de computer nog even aan.
,,Toen de meisjes klein waren, heb ik drie jaar lang thuisgezeten. Daarna wilde ik graag weer aan de slag, maar wel op mijn voorwaarden. Ik merkte uit gesprekken met vriendinnen dat niemand echt tevreden was. De vrouwen die thuiszaten voelden zich nutteloos, de vriendinnen die fulltime werkten, waren gestrest en de vrouwen die parttime werkten waren ook niet echt blij, want die waren de hele dag van de ene afspraak naar de andere aan het rennen.''
Ze begon vanuit haar huis in Leusden als zzp'er, zelfstandige zonder personeel. Ze zette een website op (Mama's) zodat ze haar eigen tijd kon indelen. Daarna begon ze met 9tot3.nl, een vacaturebank voor banen tijdens schooluren. ,,Nu heten dat moedercontracten, maar ik ben er al twee jaar mee bezig.''
,,Wie heeft dat nu bedacht dat we per se van 9 tot 5 moeten werken? Dat is toch onzin? De productiviteit wordt daar niet aan afgemeten. Ik heb enorm gelobbyd in Den Haag, bij vakbonden en bedrijven. Nu begint het een beetje te lopen.''
Haar eigen ervaring is van toepassing op meer vrouwen: ze willen best meer werken, maar niet tot elke prijs. Uit onderzoek van de Raad voor Werk en Inkomen blijkt dat een half miljoen mensen vrijwillig werkloos is. Tweederde daarvan is vrouw, 80 procent hoogopgeleid.
,,Pas als je het echt aantrekkelijk maakt, kun je vrouwen over de streep trekken. Die vinden het niet erg om een keertje minder op vakantie te gaan als ze dan hun kinderen vaker zien. Die groep stimuleer je echt niet door te roepen dat het om het economisch belang gaat, om de vergrijzing tegen te gaan. Die denken: wat kan mij dat nou schelen?''


(Sandra Donker, GPD)